Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin oluşumu 1924 Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi ve 1959 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesine dayanır.
Bildirgeler, çocukların çıkarları yönündeki özel ve kamusal nitelikteki girişimler açısından o günden bu yana kılavuz işlevi görür. Devletler tarafından kabul edilir ancak uyulmadığı takdirde bağlayıcılığı ve yaptırımı bulunmayan ilan edilmiş genel ilkelerdir. Sözleşmeler ise kendisine taraf olan devletleri bağlar ve yasa niteliği taşır. Bu nedenle Çocuk Hakları'nın da bağlayıcı bir sözleşme ile güvence altına alınması gerekliliği doğmuştur.
Çocuk Hakları'na dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, uluslararası hukukta Çocuk Hakları'nın tanınması ve korunmasına dair en kapsamlı düzenlemeyi içeren metindir. BM Genel Kurulu'nun oy birliği ile kabul ettiği sözleşme metni, 26 Ocak 1990 yılında imzaya açılmış ve 2 Eylül 1990 yılında sözleşmeyi onaylayan devletlerle yürürlüğe girmiştir.
Türkiye'de 14 Eylül 1990 yılında BM Genel Merkezi'nde toplanan "Çocuklar İçin Dünya Zirvesi"nde sözleşmeyi imzalamış ancak sözleşme ancak Aralık 1924 yılında Meclis'ten geçerek yürürlüğe girmiştir.
Sözleşme, Dünya Çocuklarının İnsan Hakları Yasası sayılır ve 18 yaşına kadar olan tüm insanları çocuk olarak niteler. Onların yaşama, korunma, gelişme ve katılım haklarını güvence altına alır. Özel ilgi ve eğitim gerektiren çocuklar için de özel düzenlemeler ve hükümler öngörülür.
Çocuk haklarına dair bugüne dek hazırlanmış en kapsamlı ve eksiksiz belge olan Sözleşme, ayrıca bu haklara uluslararası alanda yasa gücü kazandıran da ilk belgedir. İnsan hakları ile ilgili uluslararası antlaşmalar arasında en kısa zamanda yürürlüğe giren belge özelliği taşır. Bu sözleşmeyle çocukların içinde bulunabilecekleri her bir özel durum (istismar edilmiş olma, çalışan çocuklar, mülteci çocuklar, savaş mağduru çocuklar, madde bağımlılığı gibi) ayrıca düzenlenmiştir.
Sözleşme, evrensel standartları düzenler, bağlayıcı güce sahip hukuksal bir metindir.
Çocuk haklarını daha detaylı incelemek gerekirse, başlıkları şu şekilde açıklayabiliriz:
1. Çocukların sağlık ve yaşama hakkı. Sağlık hakkının temeli yaşama hakkıdır. Sağlıklı büyümek, kendi sağlığına özen göstermek ve sağlıklı bir hayat sürdürmek için sahip olduğu bir haktır. Bu anlamda çocuk haklarına göre her çocuk ulaşılabilir en yüksek sağlık standartlarından yararlanabilmeli, gerekli tedavi iyileşirme hizmetleirden faydalanabilmelidir.
2. Çocukların eğitim hakkı: Dünyanın her bölgesinde tüm çocukların en önemli haklarından biri. Çocuğun eğitilmesi, kültürlü ve donanımlı bir birey olarak yetiştirilmesi için öngörülen koşulların sağlanmasını gerektirir. Bu hakkından mahrum bırakılan çocuk, topluma veya ülkesine faydalı bir birey olamaz. Bu anlamda çocuğun eğitim hakkından mahrum bırakılması yasalarca onaylanmış bir suçtur.
Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne göre her çocuğun temel haklarına ek olarak nüfus kütüğüne kayıtlı olma, isim, vatandaşlık, anne-babasını bilme ve anne-babası tarafından bakılma hakkı vardır.
