Karaca, sınav kaygısının ortaya çıkmasıyla ilgili şunları söylüyor: ''Çocukların sınava yüklediği anlamlar, sınavla ilgili zihinde oluşturulan imaj, sınav sonrası duruma ilişkin atıflar ve sınav sonrası elde edilecek kazanımlara verilen önem sınav kaygısı oluşumunu etkiliyor. Kaygı, bunalıma eğilimli kişilik yapısı (mükemmeliyetçi, rekabetçi) olanlarda daha sık görülüyor. Sosyal çevrenin beklentileri ve baskısı da kaygının oluşmasında önemli bir etken olarak karşımıza çıkıyor.''
Sınav kaygısının belirtileri neler?
Huzursuzluk, endişe, tedirginlik, sıkıntı, başarısızlık korkusu, çalışmaya isteksizlik, mide bulantısı, taşikardi, titreme, ağız kuruluğu, iç sıkıntısı, terleme, uyku düzeninde bozukluklar, karın ağrıları vs. bedensel yakınmalar, dikkat ve konsantrasyonda bozulma, kendine güvende azalma, yetersiz ve değersiz görme sık görülen belirtilerdir. Öğrencinin başarısında belirgin bir düşüş gözlenir. Ders çalışmayı erteleme, sınav ve hazırlığı hakkında konuşmayı reddetme vardır. Soru sorulmasından rahatsız olurlar. Dikkat dağınıklığı, odaklanamama, fiziksel yakınmalarda dikkat çeken bir artış (karın ağrısı, mide bulantısı, terleme, uyku düzensizliği, iştahsızlık ya da tersine aşırı yeme, genel mutsuz bir ruh hali vb.), çok çalışılmasına karşın performans düşüklüğü kaygının varlığını gösterir. Siz de çocuğunuzda bu belirtileri görüyor musunuz? Kaygılı çocuklara öğretilmesi gereken 6 alışkanlık yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.Sınav kaygısının etkileri neler?
Öğrenilenleri aktaramama, okuduğunu anlamama, düşünceleri organize etmede zorluk, dikkatte azalma, sınavın içeriğine değil kendisine odaklanma, zihinsel becerilerde zayıflama, enerji azlığı, fiziksel rahatsızlıklar sınav kaygısının başlıca etkileri. Sınav kaygısı gerçek dışı beklenti ve yorumlar içerdiğinden yanıltıcı olabilir. Öğrenciyi farkında olmadan kendi davranışını denetleyemez hale getirir.Sınav kaygısıyla başa çıkma yolları neler?
Sınav kaygısı yaşayan çocuğa ailelerin şunları telkin etmesinde yarar var:- Düşünce ve inançları sorgulama (gerçekçi olmayan düşünme alışkanlıklarını farklı bir gözle yeniden değerlendirme)
- Nefes alma egzersizleri yapma (gevşeme egzersizleri)
- Kaygıyı bastırmaya değil, onu kabul etmeye ve tanımaya çalışma
- Düşünceleri durdurma tekniği, dikkati başka noktalara odaklama çalışmaları
Çocuğu nasıl telkin etmek gerekir?
Orhan Karaca, öncelikle çocuğun düşünce ve inanç sisteminin değiştirilmesi gerektiğini söylüyor. “Hayatta başarılı ve mutlu olabilmek için sınavı kazanmaktan başka yol yok. Mutlaka kazanmalıyım, kazanmazsam kimsenin yüzüne bakamam. Sınav benim kim olduğumu gösterir, yetersizim, hiçbir şey yapamayacağım” düşüncesini konuşma ve telkinlerle aile çocuğun kafasından silebilir. |
Sınav kaygısı yaşayan çocukların aileleri neler yapmalı?
Aile için sınavın ne anlam ifade ettiği, ailenin sınava yönelik tutum ve yaklaşımları önemli. Sıklıkla aileler kendi kaygılarını çocuklarına yansıtır. Çocuktan yüksek beklentilerinin olması, ayrıntılarla aşırı uğraş sergilemeleri ve sınavı bir araç değil amaç olarak görmeleri çocukta sınav kaygısı yaratabilir.Aileler sınırlarının farkında olmalı. Çocuklarına güven ve sorumluluk vermeli, önemsemeli, olumlu geri bildirimde bulunmalı. Sınava ilişkin konuşmalarda özenli davranmalı, gerçekçi olmalı, çocuklarının akranlarıyla karşılaştırmaktan kaçınmalı. Duygu ve düşünce paylaşımı, empati yapmalı. Sınavı yüceltmemeli, ölüm kalım sorunu yapmamalı, yüreklendirici davranmalı. Çocuklar koşulsuz sevilmeli. Aile bireyleri uygun rol model olmalı, uygun aile ortamı sağlamalı ve uygun problem çözme davranışları geliştirilmeli. Ailenin bakış açısında değişim yaratmak ve beklenti düzeyini gerçekçi sınırlara indirmek temel girişim olmalı.
Anksiyete yönetimi nedir?
Anksiyete yönetimi, öncelikle sınava yoğunlaşmayı ve sorulara odaklanmayı sağlar. Düşünceleri organize etmede, dikkati toplamada yardımcı olur. Olumsuz düşünmeyi ve telaşa kapılmayı engelleyerek, kontrol duygusunu geliştirir ve başarıya yardım eder, gerçek performansı sergilemede önemli rol oynayan bir yaklaşım.Sınav öncesi neler yapılmalı?
Çalışma alışkanlıklarını ve sınava ilişkin tutumları gözden geçirerek yeni bir zihinsel yapılanma yaratmaya çalışmak gerekir. Zaman iyi kullanılmalı. Beslenme ve uykuya dikkat edilmeli. Sınava yönelik çalışmaları son güne bırakmamak önemli. Uygun yöntemlerle kaygının azaltılması sağlanmalı. Kendini ödüllendirme, keyif veren etkinlikler, eksikler üzerine düşünme ve geleceğe yönelik planlama ise sınav sonrasında yapılabilecek uygulamalar. Sınav öncesi ve sonrasında çocuğumun stres yönetimini yapmasına nasıl yardımcı olabilirim diyorsanız, Sınav stresini azaltmanın yolları başlıklı yazımızı da okumanızı öneririz.
Psikiyatrik destek gerekli mi?
Bir ruhsal bozukluk ortaya çıkmışsa (depresyon, anksiyete, uyku bozukluğu vs.) Ruhsal belirtilerden dolayı işlevselliğinin bozulması, kaygıyla başa çıkmak için uygun olmayan yollar kullanma, davranış bozukluklarının görülmesi psikiyatrik destek gerektiğinin başlıca göstergeleri. Aileler her konuda olduğu gibi böyle bir durumda da çocuklarına destek olduklarını göstererek, gerekli tedaviyi almasını sağlayabilirler.
