Nasıl tat alırız?

Nasıl tat alırız? Tat alma duyusundaki özür nasıl anlaşılır? Tat alma duyusu yaşlandıkça azalır mı? Tat alma duyumuzdaki kayıpları en aza indirmek için neler yapmalıyız?

Lezzet veya damak diye de tanımlanan tat alma olgusu, insanların dilinde ve ağız boşluğundaki tat alma hücreleriyle burundaki koku alma hücrelerinin işbirliği sonucu ortaya çıkar. Dilimizin ucu tatlıyı, kökü acıyı alırken, kenarları tuzlu ve ekşiyi ayırt eder. Şimdilerde çin mutfağında asırlardır kullanılan "umami" tadının da 5. tat olarak dilimiz tarafından ayırt edildiği ortaya çıktı. Tat algılama, beynimize sinirler aracılığı ile taşınır ve beyinde yorumlanır. Dilde 4 madde ayırt edilirken, beyin tatlara yüzlerce sıfatla not verir. Buruk, kekremsi, saman vb. gibi sıfatlar istendiği kadar artırılabilir. Hatta, bu tat alma duyusunu geliştirmek için, teorik ve pratik eğitim programları bile düzenlenmektedir. Kişilerde dil üzerindeki 'papilla' denilen tat tomurcuklarının sayısı, oranları ve birbirlerine uzaklıkları farklıdır. Bazen de geçmişte geçirilmiş bir kaza veya dişe yapılmış bir iğne veya zor bir tedavi, dilde bazı bölgelerde tat alma tomurcuklarının yok olmasına, dolayısıyla kişinin tat alma duyusunun keskinliğinin azalmasına neden olmaktadır.

Tat alma duyusundaki özür nasıl anlaşılır?

Tat alma özürlü gruptaki insanları tanımak için basit bir test yeterlidir. Propiltiurasil adlı maddeyi bir kağıda emdirip kişilerin dilleri üzerine koyduğumuz zaman 100 kişiden 25'i herhangi bir tadı almadıklarını ifade etmektedirler. Tatlı tadını alan alıcı hücreler, şekerde bulunan hidroksil (Oh) gruplarından etkilenirler, ekşi alıcıları asitlerden (H) etkilenirler, tuzluyu alanlarsa (Na) gibi metal ionlarından etkilenirler. Alkaloidler ise acı alıcı hücreleri uyarırlar. Alkaloidler nitrojen içerirler ve ciddi fizyolojik etkileri vardır. Bazı alkaloidlere örnek verecek olursak, başta nikotini saymak gerekir. Sonra da kinin, morfin, sitriknin ve rezerpin gelir.

Zehirlerin çoğu alkaloiddir. Alkaloidleri yani acı tatları alan bölgenin dil kökünde olmasının altında bu zehirli maddelerin bu bölgeye değdiğinde kusma refleksini uyararak kişiyi zehirlenmekten koruma amacı yatmaktadır. Dil sadece 4 saf tadı tanıdığından lezzetleri ayırt etmede koku duyusunun yardımına ihtiyacı vardır. Zaten tatların yüzde 0-90'ı kokular aracılığıyla tanınır. İşte bu yüzden nezle olup da burnumuz tıkandığında maalesef tatları alamamaya başlarız.

Tat alma duyusu yaşlandıkça azalır mı?

Yanıtımız maalesef evet.Yemeklere daha çok tuz koyuyorsanız, daha çok tatlı yemeğe başladıysanız ve yemekleri daha az lezzetli bulmaya başladıysanız tat alma duyunuz köreliyor demektir. Yaşınız ilerledikçe bu doğaldır ve tat alma duyunuzun yarısını kaybedebilirsiniz. Tat alma duyunuzu ayakta tutmak için bazı önerilere kulak vermenizde yarar vardır.

Tat alma duyumuzdaki kayıpları en aza indirmek için neler yapmalıyız?

Birtakım işlemlerden geçmiş yiyecekler yerine taze, doğal ve günlük gıdalar almaya özen gösterin. Taze pişmiş yemekler yiyin. Yediğiniz sebzeleri, otlar, limon ve baharat ekleyerek, hatta tuz yerine doğranmış soğan kullanarak canlandırın.

Yiyeceklerin görselliği de çok önemlidir. Yiyecekleri renklendirin; güzel bir masa yemekleri daha lezzetli kılar. Yemeklerin sıcak servis yapılmasına özen gösterin, sıcak lezzetlerin daha iyi ortaya çıkmasına neden olur.